Kandilli'den olası İstanbul depremi tespitleri: Orta Marmara daha sıkıntılı

İstanbul’da özellikle son 20 senedir hakkında çok sayıda uyarı yapılan büyük depremin ne zaman olacağı en çok merak edilen konuların başında geliyor.

İstanbul’da şehrin altından geçen bir fay hattı yok ancak Marmara Denizi’nin altından geçen ve yaklaşık 130 kilometre kırılmamış bir fay hattı bulunuyor.

Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü de muhtemel büyük Marmara Depremi’ne ilişkin aralıksız çalışmalar yürüten kurumların başında geliyor. Enstitü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener ile Kandilli Rasathanesi Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi Müdürü Dr. Doğan Kalafat, Kandilli’nin Marmara Deniz tabanı içinde 2013’ten bu yen temel yapmış oldukları çalışmalarda ortaya çıkan son tespitleri Milliyet gazetesinden Mert İnan'a anlattı.

İki bilim insanı pandemi döneminin deprem araştırmalarının hızını sekteye uğratmasından yakındı.

'Kabuktan bilgiler'

Prof. Dr. Haluk Özener, 8 sene önce Japonlarla 'Marmara Deniz Tabanı Gözlemevi Projesi’ne başladıklarını ve bu projeden çok ayrıntılı veriler elde ettiklerini belirterek, şu bilgileri verdi:

"Deniz tabanına yerleştirdiğimiz elektrik alan ölçüm cihazları, tabandaki kabuk deformasyonlarını belirleyen açılma ölçerlerin beraberinde deniz tabanı mikro-deprem ölçüm cihazları ile tabandaki sismik gözlemlere ait veriler bizlere yeni bilgiler sundu. İlk bulgular ‘batı paçası’ dediğimiz segmentte senede 1.5 santim sağ yen temell atım gözlendiği. Yani Kuzey Anadolu Fay Hattı senede 2.5 santim batıya doğru kayarken, Tekirdağ-Şarköy açıklarından Marmara Ereğlisi açıklarına uzen temeln fay hattı (batı segmenti) 1.5 santim sağ yen temell atım, yine bu segmentte 1 santimlik devamlı enerji salınımı tespit edildi. Bu boşalım diğer segmentlere göre daha düşük bir risk olarak yorumlen temelbilir. Tekirdağ-Şarköy açıklarından Marmara Ereğlisi açıklarına uzen temeln fay hattı (batı segmenti) boyunca yapılan ölçüm sonuçlarına göre bu alandaki deprem riski Silivri’den-Büyükçekmece açıklarına uzen temeln orta segmentten daha düşük olarak yorumlen temelbilir."

'Batı'da risk düşük'

Kandilli Rasathanesi Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi Müdürü Dr. Doğan Kalafat da Marmara’dan geçen Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun 2 en temel kola ayrıldığını ifade ederek, şunları söyledi:

"Marmara Denizi’nde tek bir fay parçası yok. Birçok fay parçası (segment) var ama biz Kuzey kolu üstündeki en temel fay parçalarını gözden geçiriyoruz. Fay zonunun Marmara Denizi’nden geçen Kuzey kolu genel itibari ile Batı, Orta, Doğu olmak üzere 3 en temel parçadan oluşuyor. Batı ve orta segmenteki çalışmalarımız bitmek üzere. İstanbul Prens Adaları açlıklarından Çınarcık-Yalova açıklarına uzen temeln doğu segmentine ait veriler ise pandeminin sona ermesiyle ele alınacak. Veriler bizlere batı segmentindeki enerjinin daha yavaş biriktiğini ve bu alandaki depremlerin daha derinde gerçekleştiğini göstermiştir. Bu sebeple de batı segmentte muhtemel deprem olma potansiyelinin göreceli olarak daha az risk taşıdığı biçiminde yorumlen temelbilir.

'Silivri'den Büyükçekmece’ye uzen temeln orta segmentin gelecekte meyden temel gelebilecek depremler için aday'

Özel ölçüm cihazlarından alınan bilgilerin en temellizinden yararlandık. Batı segmentindeki yoğun enerji boşalımı söz konusu. Ancak Orta Marmara’da daha sıkıntılı bir tablo söz konusu. Bu segmentte en son meyden temel gelen depremin 1766’da olduğu çeşitli bilim insanları tarafından kabul edilmektedir. Yaklaşık 250 yıldan fazladır deprem olmamış bir alanda riskin daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca orta segmentte Japonlar ile yapmış olduğumuz çalışmada, sismik hızlarda değişkenlikler, hız kontrasları görülmüştür. Düşük hıza sahip alanlarda sismik aktivite daha yüksek ancak sismik aktivitenin düşük olduğu yerlerde sismik hızların yüksek olduğunu gördük. Eldeki verilere göre Silivri açıklarından Büyükçekmece’ye doğru uzen temeln orta segmentin gelecekte meyden temel gelebilecek depremler için aday olduğu biçiminde yorumlen temelbilir. Hız kontrasları muhtemel kırılmanın olacağı yerleri gösteriyor. Yalova açıklarından Prens Adaları’nın önünden doğru uzen temeln parçadaki çalışmaları henüz tamamlamış değiliz. Şimdiye kadar elde ettiğimiz verilere göre yüksek anomalilerinin görüldüğü orta segment (Silivri-Kumburgaz-Büyükçekmece) açıkları. Olası kırılmanın beklendiği alan olarak öne çıkıyor.”

'Büyüklüğü 7’nin üstünde olacak'

Kandilli Enstitüsü’nün Türkiye genelinde 450 istasyon üstünden 7/24 saat veri topladığını anlatan Prof. Dr. Haluk Özener, İstanbul’un bir bütün halinde ele alınarak kentsel dönüşümle depreme hazırlanması hatta gerekirse belli bölgeler de transfer alanları yaratılarak, dönüşümün gerçekleştirilmesi doğru olacağını ifade etti.

Kuzey Anadolu Fay’ı üstündeki depremlerin 1939 Erzincan depreminden sonra Batı’ya doğru göç ettiğini belirten Prof. Özener, şunları dedi:

"Başta İstanbul’u etkileyecek Marmara Depremi’nin büyüklüğü 7’nin üstünde olacak. Tarih veremiyoruz. Bu aşamada yapılabilecek tek şey deprem zararlarını azaltmak. Bu tek parçalı bir kırık olabileceği gibi birden çok kırılmayı da içinde barındırabilir. Marmara Denizi’nin altından geçen tek bir fay parçası yok. Birçok ve birbirinden farklı kırık parçaları söz konusu. Her bir kırık parçası kendisine has özellikler barındırıyor. Batı segmentinde daha derinde depremler olurken, orta segmentte depremler daha sığ gerçekleşiyor. Ancak ‘Orta segment’in belli yerlerinde ise hiç deprem aktivitesi görülmemektedir. Tüm bu yorumlar elde edilen verilerin analizine dayalı olarak yapılıyor."