Reuters: Türkiye’de 'az al çok öde' dönemi yaşanıyor

Türkiye’de gıda ürünlerinin fiyatları o kadar yükseldi ki bazı insanlar fiyat artışından etkilenmemek için tüm paralarını pirinç ve makarna stoku yapabilmek için kullanmaya başladı.

Anne babalar daha hesaplı bebe bisküvilerine yönelirken, yumurtanın fiyatı bir senede nerdeyse iki katına çıktı. Sosyal medyada evlilik tekliflerinde nişan yüzüğü yerine kızartma yağı verildiğini gösteren görseller dolaşmaya başladı.

‘Mutfak masrafları, kira ve kredi ödemeleri derken para bitiveriyor’

İstanbul’da yaşamakta olan ve güvenlik görevlisi olan ve kısa çalışma ödeneği alan 43 yaşındaki üç çocuk babası Hüseyin Duran, “En ucuz markalardan yalnızca karnımızı doyuracak kadar ürün alabiliyoruz. Tüm gıda ürünlerinin fiyatları yükseliyor özellikle de bebek mamaları. Çocuklarım için endişeleniyorum. Mutfak masrafları, kira ve kredi ödemeleri derken para bitiveriyor” dedi.

Tüm dünyada salgının ekonomileri tahrip ettiği ve sıfıra yakın enflasyonun yaşandığı bir ortamda Türkiye’de tüketici fiyatlarında senelik bazda % 15 artış yaşandı.

Türkiye gelişen teknolojiyi teknolojiyi ülke piyasalarında tüketici fiyatlarındaki artışta Arjantin’in ardından ikinci sırada, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ülkelerinde ise açık ara zirvede bulunuyor.

Gıda enflasyonu yüzde 20’nin üzerinde

Artan mazot ve gübre fiyatlarına kurak iklimin de eklenmesiyle gıda ürünleri bir önceki seneye kıyasla % 20’den fazla yükseldi.

Ekonomistler, Türk lirasındaki rekor seviyedeki değer kaybı sebebiyle gıda ithalatı maliyetinin 9 milyar dolar seviyesine ulaştığına dikkat çekiyorlar.

‘Faiz artışı ekonomiyi yavaşlatıyor, Erdoğan başka adım atabilir’

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan pek istemese de faizlerin artırılmasını kabul ederken; faiz artışı, aşı uygulaması başlarken ekonominin yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) etkilerinden kurtulmasını yavaşlatıyor.

Erdoğan’ın Kasım ayında atadığı Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Naci Ağbal enflasyonu kontrol altına alma sözü verse de anketlerin kazanın giderek kaynamadığını göstermesi Erdoğan’ın temel yaşam giderleri konusunda diğer bir adım atmasını gerektirebilir.

Reuters’a konuşan bir yetkili hükümetin 2021 senesinde enflasyonun zorlu olmasını beklediğini ve yakından takip izlenmesi gerektiğini söyledi.

‘Türkiye ağır stagflasyonla boğuşuyor’

Capital Intelligence Ratings’ten Yesenn El-Radhi koronavirüs sebebiyle sokağa çıkma yasaklarının ve yüksek borçlanma maliyetlerinin hakim olduğu bir ortamda Türkiye halen ‘ağır bir stagflasyon ile boğuşuyor’ dedi.

El-Radhi “Küresel emtia fiyatlarındaki artış ve liradaki sert değer kaybının fiyatlara geç yansıması sebebiyle enflasyon baskısı yüksek olmaya devam ediyor” diye konuştu.

Alışveriş torbaları hafifledi: ‘Torbaya daha az ürün giriyor ama ödediğim para artıyor’

Türkiyeliler için insanları eve kapatan ve gelirlerin ciddi oranda azalmasına sebep olan salgının beraberinde, market alışverişine gitmek de bir mutsuzluk kaynağı haline geldi. Patlıcan, portakal ve ay çiçek yağı fiyatları geride bıraktığımız seneye kıyasla % 50 yükseldi.

Soyadının açıklanmasını istemeyen 31 yaşındaki Pınar, “Üç 4 ay alışverişe gitmemek için her şeyi toptan alıyorum. Alışveriş için markete her gittiğimde torbaya daha az ürün giriyor ama ödediğim para artıyor” dedi.

İşten çıkarmalar yasaklandığı için kısa çalışma ödeneği ile geçinen bir aşçı olan Pınar aldığı paranın sadece kira ve faturalara yettiğini söyledi.

Pınar, “Birçok uykusuz gece geçirdim. Sanırım sonunda ben de işsiz kalacağım” dedi.

Enflasyon çift haneye demir attı

Hiperenflasyon 1990’larda Türkiye’nin başını çok ağrıtmış ve 2003 senesinde Erdoğan’ın göreve gelmesinden sonra uygulanmakta olan Uluslararası Para Fonu (IMF) programıyla durdurulabilmişti.

Enflasyon gıda fiyatları öncülüğünde 2018 krizinde yine tırmanmış ve o tarihten beri çoğu zaman çift basamaklı olarak devam etmişti. Ekonomistler bu duruma kronikleşen ticaret açığını ve hükümetin dolara müdahale etmek için rezervleri boşaltmasını sebep gösteriyor.

‘Bu coğrafyada daha önce açlık yaşanmamıştı, şimdi açlık yaşanıyor’

Metropoll tarafından geçen ay yapılan anket sokaktaki insanların % 80’inin enflasyonun açıklanandan daha yüksek düzeyde olduğunu düşündüğünü gösterdi. Derin Yoksulluk Ağı tarafından yapılan bir başka anket ise İstanbul’da ankete katılanların yarısından fazlasının belediyeden gıda yardımı aldığını gösterdi.

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu durumun gün geçtikçe kötüye doğru gittiğini söyledi.

Kılıçdaroğlu, “Bu coğrafyada önceden açlık yaşanmamıştı. Şimdi açlık yaşanıyor” dedi.

Diğer yandan Erdoğan, kasım ayında enflasyonu düşürmek için faiz artırımlarını kastederek gerekirse ‘acı ilaç’ içmenin gerekli olduğunu dile getirmişti.

Yeni Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, Nisan’a kadar yüksek kalması beklenen enflasyonla mücadele etmek için yapısal boyutta adımlar atılacağını söylemişti.

Hükümetin fiyatları düşürmek için atabileceği birkaç adım bulunuyor. Ankara, tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) içinde ciddi ağırlığı bulunan tütün ürünlerinde vergi indirimine gitti. Diğer yandan TÜFE’ye daha az etkisi bulunan alkol ürünlerinde vergiler artırıldı.

TÜSİAD Baş Ekonomisti: Hedefe yönelik adımlar atılmalı

Hükümet kanadından atılabilecek bir diğer adım ise doğalgaz ve elektrik fiyatlarında ayarlama yapmak. Geçen ay asgari ücret 2021 yılı için % 21 artırılarak 2.825 tl'ye (377 dolar) çıkarıldı. Bu artış çalışanların maaşına yansıdığı gibi ortalama TÜFE’ye de etki ediyor.

TÜSİAD Baş Ekonomisti Gizem Öztok Altınsaç geçen hafta düzenlenen bir panelde yapmış olduğu değerlendirmede, “Gıda fiyatlarını faiz ile çözemezsiniz. Bizim enflasyon problemimiz çok büyük, o %n daha hedefe yönelik adımlar atmamız gerekmektedir” dedi.